Λίγα λόγια καρδιάς
Μόλις πριν λίγα λεπτά έλαβα ανέλπιστα στο e-mail μου την παρακάτω βιβλιοπαρουσίαση-κριτική για το βιβλίο μου "ΟΣΤΑΚΟ ΣΤΑ ΜΑΛΛΙΑ" και η συγκίνηση είναι το ίδιο δυνατή με εκείνη που ένιωθα και τότε που πρωτοκυκλοφόρησε το βιβλίο μου. Και είναι επίσης μεγαλύτερη η χαρά και η ικανοποίηση από το γεγονός ότι την κριτική-βιβλιοπαρουσίαση υπογράφει μια δόκιμη & αγαπημένη συγγραφέας, η καλή συνάδελφος κ. Αναστασία Ευσταθίου, την οποία και ευχαριστώ από καρδιάς.
Η βιβλιοπαρουσίαση φιλοξενείται στο Μαγικό Κόσμο του Παιδικού Βιβλίου, στη στήλη "Βιβλία για νέους" της ηλεκτρονικής εφημερίδας www.kosvoice.gr
Ο Μαγικός Κόσμος του παιδικού βιβλίου:
Βιβλία για νέους (Όστρακο στα μαλλιά)
από την ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ
στο Kosvoice.gr
ΟΣΤΡΑΚΟ ΣΤΑ ΜΑΛΛΙΑ
Στα σπονδυλωτά μυθιστορήματα το αντικείμενο πρέπει να διατρέχει όλους τους σπονδύλους. Μόνον τότε αυτού του είδους τα μυθιστορήματα αποκτούν αναγνωστικό ενδιαφέρον, εξάπτουν τη φαντασία του αναγνώστη και αποδίδουν την απαιτούμενη συνοχή στο μυθιστόρημα. Οι παραπάνω σκέψεις ικανοποιούνται στο έπακρο, σκέφτηκα, καθώς διάβαζα και την τελευταία σελίδα από το εφηβικό μυθιστόρημα με τίτλο «Όστρακο στα Μαλλιά» του Μερκούριου Αυτζή.
Στις 304 σελίδες του βιβλίου το αντικείμενο αποτελεί ένα όστρακο, που διατρέχει κάθε σπόνδυλο –ιστορία αναδεικνύοντας τo διαφορετικό συμβολισμό του ανά τους αιώνες. Στα χέρια της νεαρής Φιλίνας της νεολιθικής περιόδου γίνεται σήμα κινδύνου- σωτηρίας, για να χαρίσει το σχήμα του, στη συνέχεια, στην περικεφαλαία των γενναίων Μακεδόνων πολεμιστών της εποχής του Φιλίππου. Στα χρόνια της έντονης αστικοποίησης του ελληνικού κράτους γίνεται σύμβολο κάλλους αλλά και ανεξαρτησίας, έως το σήμερα, που το όστρακο γίνεται ουσιαστικά το νήμα που ενώνει την ελληνική ιστορία σαν αναπόσπαστη ζωογόνα ίνα στον οργανισμό του ελληνικού πολιτισμού.
Σε όλες, όμως, τις περιπτώσεις και στις χρονικές περιόδους με τις οποίες συνδιαλέγεται ο συγγραφέας, το όστρακο αποτελεί στοιχείο ελληνικότητας, αποπνέει μύρο θαλασσινό, εμπεριέχει το συμβολισμό της μοναδικής ελληνικής παράδοσης, αύρα πατρώας γης, ντυμένο με πράξεις ηρωικές αλλά και σκέψεις για το συλλογικό καλό και αμόλυντα όνειρα των νέων ανθρώπων.
Πρόκειται για μια καλαίσθητη έκδοση από τις εκδόσεις Ψυχογιός στην κατηγορία Νεανική λογοτεχνία. Το εξώφυλλο είναι καλός κράχτης για τον υποψήφιο αναγνώστη αγοραστή, καθώς το στήσιμό του περιλαμβάνει ένα κολάζ από στοιχεία των τεσσάρων σπονδύλων εποχών που αναφέρεται ο συγγραφέας.
Ο πρόλογος της Λίτσας Ψαραύτη και το σημείωμα της Λότης Πέτροβιτς –Ανδρουτσοπούλου δίνουν το στίγμα του βιβλίου. Οι διακεκριμένες συγγραφείς μπαίνουν στην ουσία και δεν φείδονται λόγια καρδιάς με επαίνους για το συγγραφέα και το έργο του, στέλνοντας ταυτόχρονα μήνυμα για την αξιοποίησή του στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Σαν καλός φυσιοδίφης, από την άλλη, ο συγγραφέας εξετάζει τις χρονικές περιόδους, αναδεικνύοντας τον παλμό κάθε εποχής, το κοινωνικό γίγνεσθαι, τα πάθη και τις αγωνίες των απλών καθημερινών ανθρώπων που ζουν στον κάθε ελληνικό τόπο, το Ρωμιότοπο, όπως πολύ τρυφερά αναφέρει. Παράλληλα, τα καρδιοχτύπια των νέων ανθρώπων που αρχίζουν τη ζωή τους περνώντας το κατώφλι της ενηλικίωσης. Τον έρωτα, τις προσδοκίες τους αλλά και τον ρόλο των γονιών, συγγενών και προσφιλών προσώπων στις επιλογές των εφήβων.
Είναι τόσο καλοδουλεμένη κάθε χρονική περίοδος από το συγγραφέα, που η λογοτεχνική του πένα, σα χειρουργικό νυστέρι, επιχειρεί την ανατομία της εποχής με λεπτομερείς περιγραφές. Πετυχαίνει να τις αναδείξει χωρίς να κουράσει.
Το μυθιστόρημα έχει αφετηρία το σήμερα. Το στίγμα του βιβλίου δίνει η κραυγή αγωνίας για το χθες της Χρυσαυγής, συνταξιούχου δασκάλας. Στη συνέχεια, το κουβάρι της αφήγησης αρχίζει να ξετυλίγεται και να σταματά στη Νεολιθική περίοδο με τον α΄ σπόνδυλο να αναφέρεται στη Νέα Νικομήδεια (5.450 π.Χ.). Με κεντρικό πρόσωπο τη νεαρή Φιλίνα, στις 50 σελίδες αναπαριστάται η οργάνωση της κοινωνίας με τη μορφή του οικισμού, το υδάτινο στοιχείο των ποταμών, η οργάνωση της ζωής με τους κινδύνους και τις τελετές που με ιεροτελεστία τηρούσαν οι άνθρωποι δοξάζοντας Θεούς και τη Μητέρα-Φύση. "Η Μητέρα-Φύση είναι πηγή ζωής... Στα χέρια της γεννιόμαστε, στην αγκαλιά της ζούμε και όταν πια έρχεται η ώρα μας, μας παίρνει και στα σπλάχνα της βρίσκουμε τη γαλήνη". Οι άνθρωποι σέβονταν τη φύση και αντιμετώπιζαν με δέος την πλατιά θάλασσα που απλωνόταν μπροστά τους: "Εκεί κάτω στη θάλασσα βρίσκονται οι πύλες του κόσμου", μας λέει ο Δαΐσιος. Το νεολιθικό όστρακο γίνεται σύνθημα-σήμα κινδύνου, σάλπισμα σωτηρίας αλλά και νέα αρχή στο νέο τόπο, στους πρόποδες των Πιερίων που αναζήτησαν τη νέα τους κατοικία οι εκδιωκόμενοι σε εκείνον τον σκληρό κόσμο.
Στον β΄ σπόνδυλο ο συγγραφέας μας μεταφέρει στα χρόνια του Φιλίππου (360-359 π.Χ.) στις Αιγές, την πόλη που βρέχει η θάλασσα. Εδώ η δεκατριάχρονη Βεριννώ η βοσκοπούλα της Πέλλας ανακαλύπτει το όστρακο, το οποίο προσφέρει στο βασιλιά Φίλιππο τον Β΄ για την πρώτη ημέρα της αντιβασιλείας του. Από σύμβολο τύχης θα γίνει σύμβολο νικηφόρων μαχών των πολεμιστών. Η καυσία αντικαθίσταται από την περικεφαλαία. Οι μεταλλοτεχνίτες σφυρηλάτησαν το νέο σχέδιο, που στο εξής "μαζί με τη σάρισα, την πέλτη, το θώρακα και την περικεφαλαία", αποτέλεσαν τα σύμβολα νίκης των Μακεδόνων βασιλιάδων, Φιλίππου και Μέγα Αλέξανδρου.
Στον γ΄ σπόνδυλο μεταβαίνουμε στον μακεδονικό κάμπο στην εκπνοή του 19ου αιώνα, όπου οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με τους «γείτονες του Βορρά», με τους σκληροτράχηλους κομιτατζήδες Βουλγάρους και όσους συνεργάζονται μαζί τους. Στις 90 σελίδες που καλύπτουν την περίοδο του μακεδονικού αγώνα, ο συγγραφέας περιγράφει την αλλαγή της ζωής των κατοίκων του βάλτου με την έλευση του τρένου. Εδώ πρωταγωνιστεί η Χρυσαυγή, κόρη ψαρά. Άλλος ένας έρωτας εξυφαίνεται στα χρόνια αυτά. Το όστρακο- αντικείμενο θα κοσμήσει τα τσουράκια που θα στολίσουν το κεφάλι της νύφη "ιρίδισαν τα όστρακα, έμοιαζαν με πανδαισία κρεμασμένα στις μπούκλες των μαλλιών της". Την ημέρα του γάμου της με τον εκλεκτό της καρδιάς της Στέφανο "ήταν σαν να φορούσε η Χρυσαυγή την περικεφαλαία του Μεγαλέξανδρου, αυτή που για αιώνες τιμούσαν οι προγιαγιάδες της".
Ο τελευταίος σπόνδυλος αφιερώνεται στη σύγχρονη Ελλάδα. Την Ελλάδα των Ολυμπιακών αγώνων. Η Χρυσαυγή μια έγνοια έχει, πώς να διαφυλάξει το θησαυρό της λαϊκής παράδοσης, τα κειμήλια της οικογένειας, σπουδαία κληρονομιά τρίτης και τέταρτης γενιάς. Ο Δήμος του τόπου της παραχώρησε το οίκημα, η οικογένεια θα χρηματοδοτούσε την αναστύλωση. Κι αφού έλαβε αρνητική απάντηση από την Οργανωτική Επιτροπή της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, στράφηκε για βοήθεια στους μετανάστες συγγενείς της. Το «ναι» του εξαδέλφου μετανάστη εργοστασιάρχη αναπτέρωσε το ηθικό της δασκάλας -θεματοφύλακα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Στα εγκαίνια του Αργυροπούλειου Λαογραφικού Ιδρύματος η ανιψιά της Αυγή, μετά από πολλές περιπέτειες, δέχεται να υποδεχτεί τον κόσμο φορώντας την παραδοσιακή φοερσιά της οικογένειας και πείθεται ότι είναι μεγάλη τιμή γι' αυτήν.
Ένα βιβλίο καλογραμμένο, ψαγμένο, με ευφάνταστη σύλληψη, όπου ο συγγραφέας κρύβει καλά την αγωνία του για τη διαφύλαξη της παράδοσης και του λαϊκού μας πολιτισμού, όπως αναφέρει στο επίμετρο του βιβλίου. Οι περιγραφές εθίμων, παραδόσεων και τελετών σαν αυτές της παραδοσιακής μακεδονίτικης φορεσιάς, το έθιμο του κλήδωνα ή την τελετή προς τιμήν της Μητέρας-Φύσης στην Ιερά Οδό είναι λεπτομερείς και παραστατικές με ολοζώντανες εικόνες.
Το νήμα, που ξετυλίγεται από τη Νεολιθική Περίοδο και φτάνει ως το σήμερα, ενώνει τις ζωές των ανθρώπων της μακεδονικής γης μέσα από ιεροτελεστίες, έθιμα και παραδόσεις. Το όστρακο στα μαλλιά γίνεται έτσι σύμβολο ελληνικότητας.
Ο σύγχρονος έφηβος αναγνώστης θα βρει πολλά κοινά στοιχεία για τις αγωνίες του, τα όνειρα για το μέλλον με τα όνειρα που έκαναν οι νέοι άλλων μακρινών πολύ πιο δύσκολων από τη δική του, εποχών. Η ζωή τεσσάρων κοριτσιών σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους γίνεται σύμβολο γνώσης της ίδιας της ιστορίας μας. Πραγματικά ένα σπουδαίο βιβλίο!
Αναστασία Ευσταθίου
