Συνέντευξη στο ΠΙΝΑΚΙΟ για το ΟΣΤΡΑΚΟ ΣΤΑ ΜΑΛΛΙΑ

Μερκούριος Αυτζής :Οι νέες γενιές φαίνεται να αγνοούν σημαντικά ιστορικά γεγονότα και εποχές

«Τα εγγόνια για τους παππούδες» έλεγε ο πατέρας «είναι μεταβρασμένο τσίπουρο», εννοώντας ότι η σχέση αυτή είναι μοναδική

«Το εκπαιδευτικό σύστημα με τους πρόχειρους κάθε φορά πειραματισμούς του αναγκάζει γονείς και παιδιά να ανταγωνίζονται σε λάθος αρένα, εγκλωβισμένοι να ακολουθήσουν το δρόμο που άλλοι σχεδιάζουν, τις πιο πολλές φορές χωρίς όραμα και χωρίς προοπτική»

«Η Ελλάδα των μνημονίων μπορεί να βγει από το αδιέξοδο, μπορεί να γίνει και πάλι υπολογίσιμη και δυνατή. Αρκεί βέβαια να βγούμε από το λήθαργο και την αποχαύνωση και να πετάξουμε ή και να κάψουμε τα «μαγικά μαξιλάρια» πάνω στα οποία επιμελώς και μεθοδευμένα μας έχουν προ πολλού υποβάλει να κοιμόμαστε»         Ο Μερκούριος Αυτζής μιλά στο Πινάκιο      
«Είναι κοινός τόπος ότι η βία, απ’ όπου κι αν προέρχεται,  γεννάει βία κι αυτό μοιραία  οδηγεί την ίδια την κοινωνία  σε αυτοκαταστροφή»

    
                       

                                                  

Συνέντευξη στους: Σοφία Συρίγου & Λευτέρη Χ. Θεοδωρακόπουλο

       Το μυθιστόρημα του από τις εκδόσεις Ψυχογιός 

Μέσα από τα πιο κομβικά της ιστορίας που γράφτηκε στην μακεδονική γη ο συγγραφέας Μερκούριος Αυτζής αποτυπώνει στο βιβλίο του, «Όστρακο στα μαλλιά» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ψυχογιός, την αλήθεια που κρύβεται πίσω από τις παραδόσεις και τα έθιμα. Οι πρωταγωνιστές του οι έφηβοι που πάνω σε αυτούς ξεδιπλώνεται το κουβάρι της ιστορίας. Το αντικείμενο «κλειδί» ένα θαλάσσιο όστρακο το οποίο  σημαδεύει άλλοτε με τραγικές συνέπειες κι άλλοτε καλότυχα τη ζωή τεσσάρων κοριτσιών που έζησαν στον ίδιο τόπο αλλά σε τελείως διαφορετικές ιστορικές εποχές. Η Φίλιννα, κορίτσι της νεολιθικής εποχής, η Βεριννώ, βοσκοπούλα στα χρόνια του Φιλίππου Β΄, η Χρυσαυγή, κόρη ψαρά στα χρόνια του Μακεδονικού Αγώνα και η Αυγή, μια σύγχρονη κοπέλα, θα γνωρίσουν τα ερωτικά παιχνίδια, τις μάχες, τον πόλεμο, το μίσος, την αγάπη και τη δύναμη της μοίρας.   
Ένα μυθιστόρημα  σπονδυλωτό που περιγράφει την καθημερινότητα στη Μακεδονία από τα Αρχαία Χρόνια μέχρι τις μέρες μας και υμνεί τη ζωή, τον έρωτα, αλλά και τον αγώνα για επιβίωση και πρόοδο.

Στην συνέντευξη που έδωσε ο κ. Αυτζής  στο ΠΙΝΑΚΙΟ μιλά όμως και για τους σημερινούς νέους που είναι δέσμιοι αυτοί και τα όνειρα τους στα μνημόνια… Τονίζει δε πως η ιστορία που διδάσκεται στα σχολεία είναι «στείρα». Συγκεκριμένα λέει, «οι νέες γενιές φαίνεται να αγνοούν ή και να συγχέουν σημαντικά ιστορικά γεγονότα και εποχές. Αλλά δεν φταίνε οι νέοι γι’ αυτό. Όταν το μάθημα αποδίδεται στείρα, όταν το σχολικό εγχειρίδιο, κακογραμμένο τις πιο πολλές φορές, περνά τα γεγονότα με γοργό ρυθμό και αποσπασματικά, όταν το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα ευνοεί την αποστήθιση και παπαγαλία, είναι φυσικό ο νέος να διαβάζει για το σήμερα, μόνο και μόνο για να πάρει ένα καλό βαθμό».

Στην συνέχεια υπογραμμίζει πως είναι επιτακτική ανάγκη να χαραχθεί νέα πορεία από τους νέους κυρίως ανθρώπους και να κλείσουν τα αυτιά τους και τα μάτια τους σε όσους προσπαθούν να διαγράψουν την ιστορία μας αλλά και την ταυτότητα μας.

«Είναι κοινός τόπος ότι η βία, απ’ όπου κι αν προέρχεται, γεννάει βία κι αυτό μοιραία οδηγεί την ίδια την κοινωνία σε αυτοκαταστροφή. Είναι λοιπόν φυσικό να με ενοχλούν όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας και αφορούν στα κρούσματα ωμής πολιτικής, πολιτισμικής και κοινωνικής βίας. Κανένας φιλήσυχος άνθρωπος ή εργάτης του μόχθου και της ζωής δεν επιθυμεί την καταστροφή του. Θα έλεγα λοιπόν, ως απλός πολίτης που είμαι, να σκύψουμε όλοι με αίσθημα ευθύνης και γνώμονα τον ίδιο τον άνθρωπο πάνω στα προβλήματά μας, στα βαθιά κοινωνικά και οικονομικοπολιτικά προβλήματα που μας ταλανίζουν, και να τα επιλύσουμε, ξεπερνώντας τις όποιες διαφορές μας, με σύνεση, ενότητα, ευθύνη προς τις νέες γενιές και αίσθημα δικαίου, χωρίς να προτάσσουμε το εγώ αλλά το εμείς», σχολίασε για τις πολιτικές ακρότητες που κλονίζουν την ελληνική πολιτική αλλά και κοινωνική σκηνή, όχι μόνο τα τελευταία 24ωρα αλλά τα τελευταία χρόνια. Διαβάστε την συνέντευξη που ακολουθεί…

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Γιατί συγκεκριμένες χρονικές περίοδοι;

«Δε θα μπορούσαν να είναι άλλες, αφού οι συγκεκριμένες χρονικές περίοδοι που επιλέχτηκαν είναι οι σημαντικότερες της ιστορίας της Μακεδονίας. Είναι περίοδοι-εποχές για τις οποίες τόσο η αρχαιολογική σκαπάνη όσο και η πένα του ιστοριογράφου μας έδωσαν, ως κληρονομιά, σπουδαία αρχαιολογικά και ιστορικά ευρήματα, τα οποία με τη σειρά τους γίνονται οι ψηφίδες που συνθέτουν την ελληνική ιστορία, αλλά και το ζωογόνο νήμα που υφαίνει το υφαντό του ελληνικού πολιτισμού ανά τους αιώνες».

Θαλάσσιο Όστρακο. Τι συμβολίζει;

«Το θαλάσσιο Όστρακο ως αντικείμενο διατρέχει κάθε σπόνδυλο και είναι ο συνδετικός τους κρίκος. Άλλοτε γίνεται σήμα κινδύνου- σωτηρίας αλλά και σύμβολο ελπίδας για μια νέα αρχή κι άλλοτε χαρίζει το σχήμα του στην περικεφαλαία των Μακεδόνων πολεμιστών της εποχής του Φιλίππου. Στα χρόνια της αστικοποίησης του ελληνικού κράτους γίνεται σύμβολο κάλλους και ανεξαρτησίας, σύμβολο αγώνα αλλά και μιας αέναης προσπάθειας και αγωνίας για ελευθερία και ζωή. Το όστρακο είναι ζωή. Και σε κάθε περίπτωση, σε όλες τις χρονικές περιόδους, αποτελεί στοιχείο ελληνικότητας, αποπνέει μύρο θαλασσινό αλλά και μύρο αθανασίας και εμπεριέχει το συμβολισμό της μοναδικής ελληνικής παράδοσης, η οποία αντέχει στο χρόνο καθώς είναι ντυμένη κάθε φορά με τις πράξεις των ηρώων αλλά και τις σκέψεις και τα όνειρα των νέων και απλών ανθρώπων για το συλλογικό καλό».

Οι έφηβοι του μυθιστορήματος παρουσιάζονται ανέμελοι, αθώοι, δυναμικοί… Οι σημερινοί έφηβοι στην εποχή των μνημονίων έχουν άγχος, είναι απαισιόδοξοι… Τις βλέπετε τις διαφορές αυτές; Που πιστεύετε ότι οφείλονται;

«Από τη φύση τους οι έφηβοι είναι ή πρέπει να είναι ανέμελοι και δυναμικοί, ονειροπόλοι αλλά και οραματιστές και συνάμα η ελπίδα για το αύριο. Όμως οι έφηβοι κάθε εποχής επιφορτίζονται και με τα λάθη, το άγχος και τις ανασφάλειες της εποχής τους. Είναι αυτοί που καλούνται να αλλάξουν τα κακώς κείμενα των γονιών τους και ν’ αλλάξουν τον κόσμο. Πώς όμως; Με τι εφόδια και με ποια ψυχικά χαρίσματα και αποθέματα;

Οι έφηβοι του μυθιστορήματος, αν και ζουν σε εποχές δύσκολες, μοιάζουν να είναι ανέμελοι, απολαμβάνουν τις χαρές της ζωής, γεύονται τα πολιτιστικά τους αγαθά και μοιάζουν να είναι αθώοι. Όταν όμως αντιλαμβάνονται τον κίνδυνο και εγείρεται μέσα τους το αίσθημα της αυτοπροστασίας αλλά και της προστασίας των δικών τους ανθρώπων αλλάζουν στάση, γίνονται υπεύθυνοι, δυναμικοί και αναλαμβάνουν δράση. Είναι αυτοί που στη μια ή την άλλη περίπτωση ενεργούν ως συνεχιστές και πρεσβευτές της πολιτιστικής κληρονομιάς των προγόνων τους.

Οι σημερινοί νέοι, ναι, είναι αγχωμένοι, μπλοκαρισμένοι θα έλεγα από τα σύνδρομα της «σύγχρονης» εποχής. Νιώθουν ανασφάλεια, αβεβαιότητα και γενικά μοιάζουν να είναι απαισιόδοξοι. Όμως δεν είναι όλοι ή για να είμαι πιο ακριβής είναι μια μερίδα νέων. Μια άλλη μερίδα, θέλω να πιστεύω μεγάλη, είναι αισιόδοξοι. Δεν είναι λίγοι οι νέοι που ακόμη και τώρα, στην εποχή της βαθιάς κρίσης, κάνουν όνειρα. Ελπίζουν σε κάτι καλύτερο και περιμένουν την άνοιξη, μια καινούρια μέρα να ξημερώσει. Διαφορετικά, αν δεν ήλπιζαν σε κάτι καλύτερο, δε θα έκαναν τον αγώνα τους, στο σχολείο, στις κοινωνικές τους ομάδες, στην οικογένεια. Δίνουν την αίσθηση του απαισιόδοξου, ίσως γιατί εισπνέουν μόνο απαισιοδοξία. Οι νέοι του σήμερα βιώνουν πρωτόγνωρες καταστάσεις. Τα είχανε όλα, ή νόμιζαν πως τα είχαν όλα –αυτή την εντύπωση καλλιεργούσαμε– και ξαφνικά έχασαν και τα πιο ουσιώδη. Κάποιοι νέοι στερούνται ακόμα και τα προς το ζην. Είναι φυσικό να αντιδρούν άλλοτε παρορμητικά κι άλλοτε με αδιαφορία. Αυτή είναι η άμυνά τους. Κατά βάθος και ελπίζουν και ονειρεύονται. Αναζητούν κάποιον να τους εμπνεύσει και αλίμονο αν δεν είμαστε εμείς αυτοί, οι γονείς, οι δάσκαλοι, οι συγγραφείς και γενικά όλοι οι άνθρωποι της διανόησης αλλά και όσοι από τη θέση τους εκφράζουν δημόσιο λόγο ή ασκούν μια κάποια μορφή εξουσίας. Άλλωστε η οικονομική κρίση και η εξαθλίωση στην οποία τα μνημόνια μας έχουν οδηγήσει μπορεί και πρέπει να αποτελέσει ευκαιρία για ανάκαμψη και αναγέννηση της κοινωνίας και των αξιών της».

Θα μπορούσαν οι σημερινοί νέοι να γοητευτούν από κάτι τόσο απλό όπως το όστρακο;

«Φυσικά. Άλλωστε η ομορφιά και η καθαρότητα στα πιο απλά καθημερινά πράγματα κρύβεται. Σε ένα βότσαλο, σε μια μέλισσα, σ’ ένα ασήμαντο αντικείμενο, στην αυθόρμητη κουβέντα με κάποιο φίλο, σ’ ένα στίχο ή τραγούδι που λίγο πριν αγνοούσαμε, στο πέταγμα εντέλει ενός γλάρου… Δε χρειάζεται να ξοδέψουμε χρόνο ή και χρήμα για να βρούμε το άπιαστο και ιδεατό. Το άπιαστο είναι άπιαστο. Τα τελευταία χρόνια παρασυρθήκαμε, χάσαμε τον προσανατολισμό μας, μιμηθήκαμε λάθος πρότυπα και η μόνιμη ενασχόληση των περισσοτέρων από εμάς ήταν να αποκτήσουμε αναγνωρισιμότητα, δόξα και χρήμα, όσο πιο γρήγορα και πιο ανέξοδα γινόταν. Όμως ότι λάμπει δεν είναι χρυσός. Δυστυχώς, οι περισσότεροι δεν έχουμε μάθει να ακούμε και το χειρότερο νομίζουμε πως τα ξέρουμε όλα. Δεν έχουμε μάθει να διαβάζουμε τα σημεία των καιρών και αφήνουμε να περνούν από μπροστά μας, απαρατήρητα, τόσα και τόσα σημάδια-σύμβολα καθαρότητας και ορθού προσανατολισμού στη ζωή».

Οι σημερινοί έφηβοι θα έδειχναν τον ίδιο δυναμισμό και την ίδια ψυχική δύναμη σε επικείμενους αγώνες; Και αν όχι γιατί είναι καθηλωμένοι;

 «Είμαι σίγουρος γι’ αυτό. Δεν είναι λίγες οι φορές που ακόμα και στις μέρες μας οι έφηβοι έδειξαν ποιοι είναι και τι θέλουν. Και είναι αρκετοί αυτοί που συμμετέχουν ενεργά στους κοινωνικούς αγώνες, ενώ σε κάποιους από αυτούς πρωτοστατούν. Οι έφηβοι είναι και ώριμοι και δυναμικοί, στην πλειοψηφία τους. Και αν κάποιες φορές ορισμένοι εκτονώνονται με λάθος τρόπο ή αν κάποιες άλλες οι πιο πολλοί μοιάζουν να είναι καθηλωμένοι ή να αδιαφορούν, αυτό πρώτον δεν οφείλεται στους ίδιους και δεύτερον είναι φαινομενικό. Δυστυχώς, στις μέρες μας οι λέξεις έχουν χάσει το νόημά τους, όπως έχει χαθεί και η εμπιστοσύνη. Λείπει αυτός ή αυτοί που θα μπορούσαν να εμπνεύσουν και να δείξουν το δρόμο, λείπει η αλήθεια και η ειλικρίνεια, λείπει η προοπτική. Όμως ακόμα δεν έχει χαθεί τίποτα και ο αγώνας για ένα καλύτερο αύριο συνεχίζεται. Υπάρχει ακόμα ελπίδα και όλοι μας οφείλουμε να αγωνιστούμε για αυτό. Ειδικά εμείς οι μεγαλύτεροι, δεν είναι αργά, να μιλήσουμε στα παιδιά μας με ειλικρίνεια, με σεβασμό και αίσθημα δικαίου. Να μην κρύβουμε την αλήθεια ούτε να μεγαλοποιούμε ή να ωραιοποιούμε τα πράγματα. Είναι επιτακτική η ανάγκη να παραδεχτούμε τα λάθη μας και να προχωρήσουμε μπροστά, για να προχωρήσουν ακόμα πιο μπροστά οι νέοι μας».

Είναι δυνατόν να παραλληλίσουμε τους πολέμους τότε με την σημερινή κρίση και αν ναι δείχνουν οι νέοι την ίδια τόλμη με τους ήρωες των ιστοριών;

  

«Η κάθε εποχή έχει τα δικά της χαρακτηριστικά και θα ήταν άδικο να παραλληλίζαμε το σήμερα με το τότε ή και να συγκρίναμε τις εποχές μεταξύ τους. Αυτό που θα μπορούσαμε και πρέπει να κάνουμε είναι να αποφεύγουμε τα λάθη (κάθε εποχής) του παρελθόντος και να διατηρούμε ζωντανά και ανεξίτηλα εκείνα τα επιτεύγματα του ελληνικού πνεύματος που φωτίζουν ως φάροι ακοίμητοι μέχρι σήμερα. Το ίδιο άδικο θα ήταν αν συγκρίναμε τους νέους του σήμερα με τους νέους των ιστοριών. Όπως ανέφερα και παραπάνω, οι νέοι μας είναι και ώριμοι και δυναμικοί κι αυτό που θα πρέπει να έχουμε κατά νου εμείς οι μεγαλύτεροι είναι να αγρυπνούμε και να φροντίζουμε ώστε να εφοδιάζονται με εκείνα τα εφόδια, ψυχικά και πνευματικά, που θα τους δώσουν την δυνατότητα-ευκαιρία να χαράξουν το δικό τους δρόμο, με αγώνες ειρηνικούς, με τον αέρα του δημιουργικού πολίτη στον ορίζοντά τους και βασιζόμενοι στα δικά τους μικρά ή μεγάλα όνειρα».

Θεωρείτε ότι τους αφήνουν χώρο για να ασκήσουν επί χάρτου τα όνειρα τους;

«Όχι, δεν το νομίζω! Οι περισσότεροι νέοι από πολύ νωρίς, από την παιδική τους ηλικία ακόμη, αναγκάζονται να ενεργούν ως ενήλικες. Χάνουν την παιδικότητά τους και επιφορτίζονται με άγχος και ευθύνες που δεν τους αρμόζουν ούτε τους αναλογούν, προκειμένου να προλάβουν το κυνήγι της στείρας γνώσης. Τρέχουν από φροντιστήριο σε φροντιστήριο και χάνουν το πιο ουσιώδες, τη χαρά της νιότης τους. Κι αυτό γίνεται διότι το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα με τους πρόχειρους κάθε φορά πειραματισμούς του αναγκάζει γονείς και παιδιά να ανταγωνίζονται σε λάθος αρένα, εγκλωβισμένοι να ακολουθήσουν το δρόμο που άλλοι σχεδιάζουν, τις πιο πολλές φορές χωρίς όραμα και χωρίς προοπτική. Και στο κυνήγι αυτό της στείρας γνώσης οι νέοι νιώθουν να πνίγονται, εγκλωβίζονται σ’ ένα φαύλο κύκλο και βλέπουν τις περισσότερες φορές τα όνειρά τους να γκρεμίζονται. Παράλληλα ο αγώνας για επιβίωση και το καθημερινό κυνήγι για μεροκάματο κρατά τους γονείς πολλές ώρες την ημέρα μακριά από τις εστίες τους, τα παιδιά-έφηβοι αναγκάζονται να μένουν επίσης πολλές ώρες μόνοι στο σπίτι και αυτό έχει τις συνέπειές του. Συνέπειες που δυστυχώς επηρεάζουν αδιαμφισβήτητα την πορεία της ζωής…»

Φανερή η δυνατή σχέση εγγονών με παππούδες-γιαγιάδες. Γιατί; Που οφείλεται αυτό; (στην θρησκεία, την παράδοση…);

«Σ’ αυτές τις δύσκολες εποχές ο παππούς και η γιαγιά, ευτυχώς σε ένα μεγάλο ποσοστό, διαδραματίζουν καθοριστικό ρόλο. Και δεν είναι λίγες οι οικογένειες, στις οποίες ο παππούς και η γιαγιά που είτε μένουν δίπλα είτε κοντά είτε μετακομίζουν για όσο διάστημα χρειαστεί από το χωριό στο σπίτι των παιδιών τους αναλαμβάνουν εξ ολοκλήρου ή κατά ένα μεγάλο μέρος την ανατροφή και διαπαιδαγώγηση των εγγονών τους. Η σχέση βέβαια γιαγιάς-παππού και εγγονών στην ελληνική κοινωνία ήταν ανέκαθεν δυνατή, από τα αρχαία χρόνια μέχρι και σήμερα, με εξαίρεση τις τελευταίες δεκαετίες της έντονης αστικοποίησης όπου οι οικογένειες από εκτεταμένες και πολυμελείς έγιναν πυρηνικές ή και μονογονεϊκές κλπ. και η επικοινωνία-επαφή των δύο πόλων δεν είναι καθημερινή αλλά γίνεται περιστασιακά. Και σ’ αυτή την περίπτωση όμως «τα εγγόνια για τους παππούδες» έλεγε ο πατέρας «είναι μεταβρασμένο τσίπουρο», εννοώντας ότι η σχέση αυτή είναι μοναδική. Μια σχέση η οποία σημαίνει πάρα πολλά τόσο για τους παππούδες όσο και για τα παιδιά. Ειδικά τα παιδιά, αν όχι όλα, τα περισσότερα απολαμβάνουν τις στιγμές που περνούν με τους παππούδες τους. Απολαμβάνουν την ανεκτικότητα και τη λιγότερο αυστηρή στάση τους, τα παιχνίδια και τα χατίρια που τους κάνουν, τις λιχουδιές που δε δίνονται με μέτρο, τις ιστορίες που τους κάνουν να κρέμονται από τα χείλη τους, τα χαλαρά ωράρια ύπνου, την αγάπη τους! Και οι παππούδες χαλαροί και ανεξαρτητοποιημένοι ζουν ένα δώρο που τους προσφέρει η ζωή στην τελευταία φάση της. Κατά την ταπεινή μου άποψη αυτό οφείλεται κατά ένα μέρος στη θρησκεία και την παράδοση και κατά ένα άλλο μεγάλο μέρος στο γεγονός ότι τα ηλικιωμένα άτομα είναι απελευθερωμένα από τις υποχρεώσεις και τις δεσμεύσεις του παρελθόντος και γίνονται συναισθηματικά και ευάλωτα. Οι γιαγιάδες και οι παππούδες δεν έχουν ανάγκη να αποδείξουν την αξία τους στους άλλους ή να πετύχουν επαγγελματικά, αλλά σημασία γι’ αυτούς αποκτά η συντροφιά και η στήριξη μέσα από τις οικογενειακές σχέσεις. Για τους παππούδες τα εγγόνια είναι ένα βήμα πιο μακριά, είναι τα παιδιά των παιδιών τους και αυτή η γενεαλογική απόσταση δρα απελευθερωτικά και τους επιτρέπει να προσεγγίσουν τα εγγόνια με τρόπο που δεν μπόρεσαν να προσεγγίσουν τα δικά τους παιδιά. Απολαμβάνουν την αγκαλιά, τα γλυκόλογα, τα χάδια, τις ατέλειωτες ώρες παιχνιδιού, τις συζητήσεις τους, ακούραστα, σαν να είναι και οι ίδιοι παιδιά, κι έτσι κατά ένα τρόπο καλύπτουν τις ελλείψεις τους και επανορθώνουν πιθανά σφάλματα του παρελθόντος».

Πόσο δύσκολο ήταν να συνδυάσετε πολλά ιστορικά στοιχεία, με περιγραφές τοπίων και αντικειμένων; Πώς τα δέσατε όλα αυτά;

«Για να θυμηθώ τα λόγια της αείμνηστης Κίρας Σίνου, όταν γράφεις ιστορικό μυθιστόρημα δεν πραγματεύεσαι ένα ιστορικό γεγονός σαν να είναι αποκομμένο από το κοινωνικοπολιτισμικό γίγνεσθαι της εποχής του. Δεν περιορίζεσαι στις μάχες και τους πολέμους. Κάθε άλλο, οι μάχες και οι πόλεμοι ή για να το πω καλύτερα, τα όποια ιστορικά στοιχεία πρέπει να διατρέχουν την υπόθεση μπολιασμένα με τα στοιχεία της καθημερινότητας.

                                Η αείμνιστη Κίρα Σίνου                                                                      Στο μυθιστόρημα δεν μπορείς να μη μιλήσεις για τους ίδιους τους ήρωες-πρόσωπα, τις αγωνίες και τα συναισθήματά τους, τις συνήθειες και τον τρόπο ζωής τους, το φαγητό, τα σκεύη και υλικά που χρησιμοποιούσαν, τα ήθη και έθιμα, τις γιορτές και τις παραδόσεις τους. Δεν μπορείς να μην περιγράψεις τα σπίτια και τους βοηθητικούς χώρους στους οποίους έμεναν ή και το περιβάλλον στο οποίο ζούσαν… Και τα συνδυάζεις όλα αυτά με την τέχνη του λόγου μετά από πολλή μελέτη και δουλειά και με την ίδια προσήλωση και επιστημοσύνη που επιστρατεύει και ο μαιευτήρας χειρούργος την ώρα του επώδυνου τοκετού.

Στο εργαστήρι του μυθιστοριογράφου οι ώρες της συγγραφής είναι ώρες επίπονης και εναγώνιας δημιουργίας κι αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο εγχείρημα. Στην προκειμένη περίπτωση, χρειάστηκε να περάσουν οχτώ ολόκληρα χρόνια από τότε που άρχισε η έρευνα και μελέτη των πηγών και αποτυπώθηκε στο χαρτί η πρώτη αράδα μέχρι τη στιγμή που το «Όστρακο στα μαλλιά» έγινε βιβλίο και έφτασε στα χέρια μου».

Αν σας έλεγαν μια μέρα να διδάξετε το μάθημα της ιστορίας σε παιδιά ποια περίοδο θα διαλέγατε και πως θα την αποδίδατε;

  

«Δε χρειάζεται να μου το ζητήσουν, το κάνω ήδη. Λόγω της δεύτερης ιδιότητάς μου, του δασκάλου, διδάσκω ιστορία στα παιδιά του Δημοτικού. Ανάλογα με την τάξη και μια άλλη ιστορική περίοδο. Και το κάνω με τον ίδιο ζήλο και το ίδιο αίσθημα ευθύνης. Μου είναι λοιπόν αδύνατο να διαλέξω μια συγκεκριμένη ιστορική περίοδο. Η ελληνική ιστορία αποτελεί μια ολότητα κι ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται από αυτόν που έχει διδαχθεί και μελετήσει εις βάθος όλες τις επιμέρους ιστορικές περιόδους.

Στέκομαι λοιπόν στην πεμπτουσία της ερώτησης και λέω. Επειδή το μάθημα της Ιστορίας πραγματεύεται γεγονότα του παρελθόντος, τα οποία απέχουν χρονικά από το τώρα, για να γίνει προσιτό στα παιδιά-μαθητές ο διδάσκων οφείλει να προκαλέσει την αμεσότητα. Να αποδώσει δηλαδή την κάθε ενότητα με τρόπο τέτοιο που τα ιστορικά γεγονότα να φαίνεται ότι διαδραματίζονται την ώρα του μαθήματος. Πως; Με εναλλακτικές μεθόδους διδασκαλίας, αξιοποιώντας όλα τα παιδαγωγικά εργαλεία που έχει στη διάθεσή του. Μερικές από αυτές τις μεθόδους μπορεί να είναι: α) η αναζήτηση, διασταύρωση και ερμηνεία μέσω της έρευνας των ιστορικών πηγών και των πληροφοριών, β) η αφήγηση και παραμυθία, γ) η εμπλοκή των μαθητών μέσω του θεατρικού παιχνιδιού στα διάφορα ιστορικά γεγονότα, δ) η παρότρυνση των μαθητών να σταθούν κριτικά απέναντι στα γεγονότα εκφράζοντας κάθε φορά την άποψή τους γι’ αυτά, ε) η βιωματική ομαδοσυνεργατική μάθηση, στ) όπου και όταν είναι δυνατόν μέσω των επισκέψεων σε μουσεία και αρχαιολογικούς χώρους η επί τόπου παρατήρηση και μελέτη των εκθεμάτων κλπ. Σε κάθε περίπτωση η διδασκαλία δε θα πρέπει να περιορίζεται στα στενά πλαίσια της αίθουσας και στην καθ’ έδρας διδασκαλία, αλλά ακόμη και τότε να εμπλουτίζεται με παιγνιώδεις εναλλακτικές μεθόδους».

Σας ενοχλεί που οι νέες γενιές δείχνουν ανιστόρητες; Που οφείλεται αυτό; Και πως μπορεί να αλλάξει;

«Σημασία δεν έχει αν με ενοχλεί ή όχι. Σημασία έχει το ότι οι νέες γενιές φαίνεται να αγνοούν ή και να συγχέουν σημαντικά ιστορικά γεγονότα και εποχές. Αλλά δεν φταίνε οι νέοι γι’ αυτό. Όταν το μάθημα αποδίδεται στείρα, όταν το σχολικό εγχειρίδιο, κακογραμμένο τις πιο πολλές φορές, περνά τα γεγονότα με γοργό ρυθμό και αποσπασματικά, όταν το ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα ευνοεί την αποστήθιση και παπαγαλία, είναι φυσικό ο νέος να διαβάζει για το σήμερα, μόνο και μόνο για να πάρει ένα καλό βαθμό, πολλές φορές γιατί του το ζητούν οι άλλοι και δεν διαβάζει για τον ίδιο του τον εαυτό, δε διαβάζει για να αποκτήσει ιστορική συνείδηση. Δεν έχει μάθει να ερευνά και να στέκεται κριτικά απέναντι σε καθετί που μελετά. Δεν έχει μάθει να μελετά. Και γι’ αυτό ευθύνη έχουμε όλοι εμείς που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο συμβάλουμε στην οικοδόμηση της προσωπικότητας του. Για να αλλάξει όλο αυτό θα πρέπει πρώτα απ’ όλα να αγαπήσουμε εμείς οι παραπάνω αυτό που κάνουμε για να μπορέσουμε στη συνέχεια να μεταγγίσουμε και στους νεότερους τη λαχτάρα και τη δίψα για γνώση. Φυσικά να εφαρμόσουμε όλα αυτά που αναλύονται στο παραπάνω ερώτημα και η εκάστοτε εκπαιδευτική πολιτική να μην αποσκοπεί στην εκπαίδευση των νέων αλλά στην παιδεία τους».

Υπάρχει χώρος για όνειρα και σχέδια στην Ελλάδα των μνημονίων;

«Από τη φύση μου είμαι αισιόδοξο άτομο, γι’ αυτό και πιστεύω πως υπάρχει ακόμα χώρος και για όνειρα και για σχέδια. Η Ελλάδα των μνημονίων μπορεί να βγει από το αδιέξοδο, μπορεί να γίνει και πάλι υπολογίσιμη και δυνατή. Αρκεί βέβαια να βγούμε από το λήθαργο και την αποχαύνωση και να πετάξουμε ή και να κάψουμε τα «μαγικά μαξιλάρια» πάνω στα οποία επιμελώς και μεθοδευμένα μας έχουν προ πολλού υποβάλει να κοιμόμαστε. Και δεν πρέπει να μείνουμε στα όνειρα. Είναι καιρός πια να αδράξουμε τη ζωή από τα μαλλιά. Να βασιστούμε στις δικές μας δυνάμεις και χωρίς δάνεια, δεκανίκια και εργολάβους δανειστές να εργαστούμε σκληρά και να προχωρήσουμε μπροστά. Δεν γίνεται αλλιώς. Είναι μονόδρομος η αλλαγή νοοτροπίας. Το αξίζουμε και πάνω σ’ αυτό πρέπει να εργαστούμε, με σύνεση, με όραμα, με υγιείς και αδιάφθορους πολιτικούς, για να σχεδιάσουμε, όλοι μαζί, την πορεία της Νέας Ελλάδας. Είναι επιτακτική η ανάγκη να επενδύσουμε στην κοινωνική συνοχή και στο συλλογικό καλό και να αξιοποιήσουμε με σύγχρονες μεθόδους την πρωτογενή παραγωγή για να πατάξουμε μια και καλή την ανεργία και να πετύχουμε την ανάπτυξη. Οφείλουμε πρωτίστως να επενδύσουμε στην παιδεία και την υγεία και να εργαστούμε για τον άνθρωπο και το περιβάλλον του και όχι για των ολίγων ή τα ξένα συμφέροντα».

Ποια είναι η άποψη σας για βουλευτές που χαρακτηρίζουν τα αρχαία ελληνικά νεκρή γλώσσα και μιλάνε για «συνωστισμούς» στην προκυμαία της Σμύρνης;

«Δε θα ήθελα να σχολιάσω. Άλλωστε, όπως ήδη ανέφερα, σημασία δεν έχει ποια είναι η δική μου άποψη, αλλά να γίνουν όλα αυτά που αναλύονται παραπάνω και που κατά την ταπεινή μου γνώμη είναι αυτά που θα μας βοηθήσουν ως πολυπολιτισμική κοινωνία να χαράξουμε μια νέα πορεία».

Είναι τυχαία η επιλογή που έγινε για να γράψουν αυτοί οι ίδιοι άνθρωποι τα νεότερα βιβλία ιστορίας;

«Δεν ξέρω αν ήταν τυχαία ή όχι. Ξέρω μόνο ότι αυτού του είδους οι επιλογές και τακτικές μόνο καλό δεν προσφέρουν».

Τα κρούσματα βίας και ακροτήτων στην πολιτική αλλά και την κοινωνική ζωή σας ενοχλούν; Υπάρχουν περιθώρια αντιμετώπισης τους;

«Είναι κοινός τόπος ότι η βία, απ’ όπου κι αν προέρχεται, γεννάει βία κι αυτό μοιραία οδηγεί την ίδια την κοινωνία σε αυτοκαταστροφή. Είναι λοιπόν φυσικό να με ενοχλούν όλα όσα συμβαίνουν γύρω μας και αφορούν στα κρούσματα ωμής πολιτικής, πολιτισμικής και κοινωνικής βίας. Κανένας φιλήσυχος άνθρωπος ή εργάτης του μόχθου και της ζωής δεν επιθυμεί την καταστροφή του. Θα έλεγα λοιπόν, ως απλός πολίτης που είμαι, να σκύψουμε όλοι με αίσθημα ευθύνης και γνώμονα τον ίδιο τον άνθρωπο πάνω στα προβλήματά μας, στα βαθιά κοινωνικά και οικονομικοπολιτικά προβλήματα που μας ταλανίζουν, και να τα επιλύσουμε, ξεπερνώντας τις όποιες διαφορές μας, με σύνεση, ενότητα, ευθύνη προς τις νέες γενιές και αίσθημα δικαίου, χωρίς να προτάσσουμε το εγώ αλλά το εμείς. Αν αλλάξουμε πορεία, αν κάνουμε πράξη όλα τα παραπάνω και απαγκιστρωθούμε από τις αγκυλώσεις και τα σύνδρομα του παρελθόντος, τότε ναι έχουμε περιθώρια όχι μόνο να πατάξουμε τη βία αλλά και να ανακάμψουμε ως κράτος και να μεγαλουργήσουμε ως κοινωνία».http://pinakio.blogspot.gr/2013/10/blog-post_4.html

ΟΣΤΡΑΚΟ ΣΤΑ ΜΑΛΛΙΑ

Λίγα λόγια καρδιάς

Μόλις πριν λίγα λεπτά έλαβα ανέλπιστα στο e-mail μου την παρακάτω βιβλιοπαρουσίαση-κριτική για το βιβλίο μου "ΟΣΤΑΚΟ ΣΤΑ ΜΑΛΛΙΑ" και η συγκίνηση είναι το ίδιο δυνατή με εκείνη που ένιωθα και τότε που πρωτοκυκλοφόρησε το βιβλίο μου. Και είναι επίσης μεγαλύτερη η χαρά και η ικανοποίηση από το γεγονός ότι την κριτική-βιβλιοπαρουσίαση υπογράφει μια δόκιμη & αγαπημένη συγγραφέας, η καλή συνάδελφος κ. Αναστασία Ευσταθίου, την οποία και ευχαριστώ από καρδιάς. 

 

Η βιβλιοπαρουσίαση φιλοξενείται στο Μαγικό Κόσμο του Παιδικού Βιβλίου, στη στήλη "Βιβλία για νέους" της ηλεκτρονικής εφημερίδας www.kosvoice.gr   

 

 

Ο Μαγικός Κόσμος του παιδικού βιβλίου:

Βιβλία για νέους (Όστρακο στα μαλλιά)

 

από την ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ

στο Kosvoice.gr

 

ΟΣΤΡΑΚΟ ΣΤΑ ΜΑΛΛΙΑ

Βιβλιοπαρουσίαση

Στα σπονδυλωτά μυθιστορήματα το αντικείμενο πρέπει να διατρέχει όλους τους σπονδύλους. Μόνον τότε αυτού του είδους τα μυθιστορήματα αποκτούν αναγνωστικό ενδιαφέρον, εξάπτουν τη φαντασία του αναγνώστη και αποδίδουν την απαιτούμενη συνοχή στο μυθιστόρημα. Οι παραπάνω σκέψεις ικανοποιούνται στο έπακρο, σκέφτηκα, καθώς διάβαζα και την τελευταία σελίδα από το εφηβικό μυθιστόρημα με τίτλο «Όστρακο στα Μαλλιά» του Μερκούριου Αυτζή.

Στις 304 σελίδες του βιβλίου το αντικείμενο αποτελεί ένα όστρακο, που διατρέχει κάθε σπόνδυλο –ιστορία αναδεικνύοντας τo διαφορετικό συμβολισμό του ανά τους αιώνες. Στα χέρια της νεαρής Φιλίνας της νεολιθικής περιόδου γίνεται σήμα κινδύνου- σωτηρίας, για να χαρίσει το σχήμα του, στη συνέχεια, στην περικεφαλαία των γενναίων Μακεδόνων πολεμιστών της εποχής του Φιλίππου. Στα χρόνια της έντονης αστικοποίησης του ελληνικού κράτους γίνεται σύμβολο κάλλους αλλά και ανεξαρτησίας, έως το σήμερα, που το όστρακο γίνεται ουσιαστικά το νήμα που ενώνει την ελληνική ιστορία σαν αναπόσπαστη ζωογόνα ίνα στον οργανισμό του ελληνικού πολιτισμού.

Σε όλες, όμως, τις περιπτώσεις και στις χρονικές περιόδους με τις οποίες συνδιαλέγεται ο συγγραφέας, το όστρακο αποτελεί στοιχείο ελληνικότητας, αποπνέει μύρο θαλασσινό, εμπεριέχει το συμβολισμό της μοναδικής ελληνικής παράδοσης, αύρα πατρώας γης, ντυμένο με πράξεις ηρωικές αλλά και σκέψεις για το συλλογικό καλό και αμόλυντα όνειρα των νέων ανθρώπων.

 

Πρόκειται για μια καλαίσθητη έκδοση από τις εκδόσεις Ψυχογιός στην κατηγορία Νεανική λογοτεχνία. Το εξώφυλλο είναι καλός κράχτης για τον υποψήφιο αναγνώστη αγοραστή, καθώς το στήσιμό του περιλαμβάνει ένα κολάζ από στοιχεία των τεσσάρων σπονδύλων εποχών που αναφέρεται ο συγγραφέας.

 

Ο πρόλογος της Λίτσας Ψαραύτη και το σημείωμα της Λότης Πέτροβιτς –Ανδρουτσοπούλου δίνουν το στίγμα του βιβλίου. Οι διακεκριμένες συγγραφείς μπαίνουν στην ουσία και δεν φείδονται λόγια καρδιάς με επαίνους για το συγγραφέα και το έργο του, στέλνοντας ταυτόχρονα μήνυμα για την αξιοποίησή του στην εκπαιδευτική διαδικασία.

 

Σαν καλός φυσιοδίφης, από την άλλη, ο συγγραφέας εξετάζει τις χρονικές περιόδους, αναδεικνύοντας τον παλμό κάθε εποχής, το κοινωνικό γίγνεσθαι, τα πάθη και τις αγωνίες των απλών καθημερινών ανθρώπων που ζουν στον κάθε ελληνικό τόπο, το Ρωμιότοπο, όπως πολύ τρυφερά αναφέρει. Παράλληλα, τα καρδιοχτύπια των νέων ανθρώπων που αρχίζουν τη ζωή τους περνώντας το κατώφλι της ενηλικίωσης. Τον έρωτα, τις προσδοκίες τους αλλά και τον ρόλο των γονιών, συγγενών και προσφιλών προσώπων στις επιλογές των εφήβων.

 

Είναι τόσο καλοδουλεμένη κάθε χρονική περίοδος από το συγγραφέα, που η λογοτεχνική του πένα, σα χειρουργικό νυστέρι, επιχειρεί την ανατομία της εποχής με λεπτομερείς περιγραφές. Πετυχαίνει να τις αναδείξει χωρίς να κουράσει.

 

Το μυθιστόρημα έχει αφετηρία το σήμερα. Το στίγμα του βιβλίου δίνει η κραυγή αγωνίας για το χθες της Χρυσαυγής, συνταξιούχου δασκάλας. Στη συνέχεια, το κουβάρι της αφήγησης αρχίζει να ξετυλίγεται και να σταματά στη Νεολιθική περίοδο με τον α΄ σπόνδυλο να αναφέρεται στη Νέα Νικομήδεια (5.450 π.Χ.). Με κεντρικό πρόσωπο τη νεαρή Φιλίνα, στις 50 σελίδες αναπαριστάται η οργάνωση της κοινωνίας με τη μορφή του οικισμού, το υδάτινο στοιχείο των ποταμών, η οργάνωση της ζωής με τους κινδύνους και τις τελετές που με ιεροτελεστία τηρούσαν οι άνθρωποι δοξάζοντας Θεούς και τη Μητέρα-Φύση. "Η Μητέρα-Φύση είναι πηγή ζωής... Στα χέρια της γεννιόμαστε, στην αγκαλιά της ζούμε και όταν πια έρχεται η ώρα μας, μας παίρνει και στα σπλάχνα της βρίσκουμε τη γαλήνη". Οι άνθρωποι σέβονταν τη φύση και αντιμετώπιζαν με δέος την πλατιά θάλασσα που απλωνόταν μπροστά τους: "Εκεί κάτω στη θάλασσα βρίσκονται οι πύλες του κόσμου", μας λέει ο Δαΐσιος. Το νεολιθικό όστρακο γίνεται σύνθημα-σήμα κινδύνου, σάλπισμα σωτηρίας αλλά και νέα αρχή στο νέο τόπο, στους πρόποδες των Πιερίων που αναζήτησαν τη νέα τους κατοικία οι εκδιωκόμενοι σε εκείνον τον σκληρό κόσμο.

Στον β΄ σπόνδυλο ο συγγραφέας μας μεταφέρει στα χρόνια του Φιλίππου (360-359 π.Χ.) στις Αιγές, την πόλη που βρέχει η θάλασσα. Εδώ η δεκατριάχρονη Βεριννώ η βοσκοπούλα της Πέλλας ανακαλύπτει το όστρακο, το οποίο προσφέρει στο βασιλιά Φίλιππο τον Β΄ για την πρώτη ημέρα της αντιβασιλείας του. Από σύμβολο τύχης θα γίνει σύμβολο νικηφόρων μαχών των πολεμιστών. Η καυσία αντικαθίσταται από την περικεφαλαία. Οι μεταλλοτεχνίτες σφυρηλάτησαν το νέο σχέδιο, που στο εξής "μαζί με τη σάρισα, την πέλτη, το θώρακα και την  περικεφαλαία", αποτέλεσαν τα σύμβολα νίκης των Μακεδόνων βασιλιάδων, Φιλίππου και Μέγα Αλέξανδρου.

 

Στον γ΄ σπόνδυλο μεταβαίνουμε στον μακεδονικό κάμπο στην εκπνοή του 19ου αιώνα, όπου οι άνθρωποι έρχονται αντιμέτωποι με τους «γείτονες του Βορρά», με τους σκληροτράχηλους κομιτατζήδες Βουλγάρους και όσους συνεργάζονται μαζί τους. Στις 90 σελίδες που καλύπτουν την περίοδο του μακεδονικού αγώνα, ο συγγραφέας περιγράφει την αλλαγή της ζωής των κατοίκων του βάλτου με την έλευση του τρένου. Εδώ πρωταγωνιστεί η Χρυσαυγή, κόρη ψαρά. Άλλος ένας έρωτας εξυφαίνεται στα χρόνια αυτά. Το όστρακο- αντικείμενο θα κοσμήσει τα τσουράκια που θα στολίσουν το κεφάλι της νύφη "ιρίδισαν τα όστρακα, έμοιαζαν με πανδαισία κρεμασμένα στις μπούκλες των μαλλιών της". Την ημέρα του γάμου της με τον εκλεκτό της καρδιάς της Στέφανο "ήταν σαν να φορούσε η Χρυσαυγή την περικεφαλαία του Μεγαλέξανδρου, αυτή που για αιώνες τιμούσαν οι προγιαγιάδες της".

Ο τελευταίος σπόνδυλος αφιερώνεται στη σύγχρονη Ελλάδα. Την Ελλάδα των Ολυμπιακών αγώνων. Η Χρυσαυγή μια έγνοια έχει, πώς να διαφυλάξει το θησαυρό της λαϊκής παράδοσης, τα κειμήλια της οικογένειας, σπουδαία κληρονομιά τρίτης και τέταρτης γενιάς. Ο Δήμος του τόπου της παραχώρησε το οίκημα, η οικογένεια θα χρηματοδοτούσε την αναστύλωση. Κι αφού έλαβε αρνητική απάντηση από την Οργανωτική Επιτροπή της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας, στράφηκε για βοήθεια στους μετανάστες συγγενείς της. Το «ναι» του εξαδέλφου μετανάστη εργοστασιάρχη αναπτέρωσε το ηθικό της δασκάλας -θεματοφύλακα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Στα εγκαίνια του Αργυροπούλειου Λαογραφικού Ιδρύματος η ανιψιά της Αυγή, μετά από πολλές περιπέτειες, δέχεται να υποδεχτεί τον κόσμο φορώντας την παραδοσιακή φοερσιά της οικογένειας και πείθεται ότι είναι μεγάλη τιμή γι' αυτήν. 

Ένα βιβλίο καλογραμμένο, ψαγμένο, με ευφάνταστη σύλληψη, όπου ο συγγραφέας κρύβει καλά την αγωνία του για τη διαφύλαξη της παράδοσης και του λαϊκού μας πολιτισμού, όπως αναφέρει στο επίμετρο του βιβλίου. Οι περιγραφές εθίμων, παραδόσεων και τελετών σαν αυτές της παραδοσιακής μακεδονίτικης φορεσιάς, το έθιμο του κλήδωνα ή την τελετή προς τιμήν της Μητέρας-Φύσης στην Ιερά Οδό είναι λεπτομερείς και παραστατικές με ολοζώντανες εικόνες.

 

Το νήμα, που ξετυλίγεται από τη Νεολιθική Περίοδο και φτάνει ως το σήμερα, ενώνει τις ζωές των ανθρώπων της μακεδονικής γης μέσα από ιεροτελεστίες, έθιμα και παραδόσεις. Το όστρακο στα μαλλιά γίνεται έτσι σύμβολο ελληνικότητας.

 

Ο σύγχρονος έφηβος αναγνώστης θα βρει πολλά κοινά στοιχεία για τις αγωνίες του, τα όνειρα για το μέλλον με τα όνειρα που έκαναν οι νέοι άλλων μακρινών πολύ πιο δύσκολων από τη δική του, εποχών. Η ζωή τεσσάρων κοριτσιών σε διαφορετικές ιστορικές περιόδους γίνεται σύμβολο γνώσης της ίδιας της ιστορίας μας. Πραγματικά ένα σπουδαίο βιβλίο!

 

Αναστασία Ευσταθίου

ΠΙΚΡΟ ΓΛΥΚΟ ΛΕΜΟΝΙ

Δεν είναι λίγες οι φορές που λαχταράς να βουτήξεις στις σελίδες κάποιου βιβλίου και παρέα με τους ήρωές της ιστορίας του να γευτείς συναισθήματα που ακόμα και μια ολόκληρη ζωή δε σου προσφέρει.

Κάπως έτσι, από μια τέτοια ενδόμυχη επιθυμία επέλεξα για τούτο τον Αύγουστο το βιβλίο της Σοφίας, χωρίς ωστόσο να γνωρίζω τι θα συναντήσω. Η μόνη προτροπή μου η εκτίμησή μου προς το άτομό της. Και η δικαίωση της επιλογής μου φάνηκε από την πρώτη κιόλας σελίδα, από τις πρώτες κιόλας φράσεις, που δεν διαψεύστηκε μέχρι το τέλος.

Πρόκειται για ένα βιβλίο που διαβάζεται απνευστί, μα όταν το διαβάσεις μια και μόνο φράση κυριαρχεί στο μυαλό σου: "Γιατί τέλειωσε; Δεν ήθελα να τελειώσει. Θέλω κι άλλο..." Σφιχτοδεμένο σαν ρόδι και μυρωδάτο σαν το λεμόνι σε ταξιδεύει στις σελίδες της νεότερης ιστορίας μας, παρέα με ήρωες που ο καθένας αλλά και όλοι μαζί ξετυλίγουν μπροστά στα έκπλητα μάτια σου και στα μάτια του ανυποψίαστου αναγνώστη πτυχές και γεγονότα που στους περισσότερους αλλά και σε μένα ήταν άγνωστα. Ο λόγος λιτός μα και πλούσιος συνάμα, η γλώσσα σφιχτή, η γραφή δομημένη με μαεστρία, έτσι που καμιά λέξη και καμιά φράση της δεν περισσεύει. Οι ήρωες, πέρα για πέρα αληθινοί, σε παρασέρνουν στο διάβα τους κι εσύ μαγεμένος από τον αρθορμητισμό ή τον παρορμητισμό τους, την κακομοιριά ή την λεβεντιά τους, την ντομπροσύνη ή την αδυναμία τους, από την αλήθεια ή το ψέμα, τούς ακολουθείς με αγωνία και έκσταση. Πονάς με τον πόνο τους, χαίρεσαι στις χαρές τους, φοβάσαι με το φόβο τους και σαν να είσαι ένας από δαύτους λυτρώνεσαι με κάθε τους επιλογή, σε βαθμό που στο τέλος νιώθεις σαν να βγήκες από την κολυμπήθρα του Σιλοάμ.

Εν κατακλείδι, το "Πικρό Γλυκό Λεμόνι" σου γαργαλάει διαρκώς τον ουρανίσκο και εντέλλει σου αφήνει μια μοναδική, τελείως ξεχωριστή πικρόγλυκη γεύση.

Πολλά, πολλά συγχαρητήρια στη Σοφία Βοΐκου για το αριστούργημά της, αλλά και στη Χρυσούλα Μπουκουβάλα για το τόσο γαργαλιστικό της εξώφυλλο.

 

ΘΑΝΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ - ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ από ΤΟ ΒΗΜΑ

     

Ο Θανάσης Ψυχογιός     ----------------------------------------------      Ο εκδότης των βιβλίων μου

 

Η μητέρα του ήθελε να γίνει κληρικός. Εκείνος είναι σήμερα ο εκδότης των μεγάλων επιτυχιών. Στο διάστημα που μεσολάβησε, από τα παιδικά χρόνια στην Αγία Παρασκευή Λοκρίδος ως σήμερα, φοίτησε στην Εκκλησιαστική Σχολή της Κορίνθου, τελείωσε τη Θεολογική και μετά τη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών, παρακολούθησε κάποια μαθήματα στη Νομική, εργάστηκε ως αχθοφόρος και οικοδόμος και τελικά άφησε την αδελφή του να τον παρασύρει στον κόσμο των πλασιέ του βιβλίου. Σαράντα ένα χρόνια αργότερα, είναι ο ιδρυτής της μόνης ελληνικής εκδοτικής επιχείρησης που δεν φοβάται την κρίση και η οποία έσπασε το φράγμα των ελληνικών συνόρων ιδρύοντας εκδοτικό οίκο στην Κωνσταντινούπολη. Ο λόγος για τον Θανάση Ψυχογιό, των ομώνυμων εκδόσεων, τον τέταρτο εκδότη που φιλοξενήθηκε στη σειρά εκδηλώσεων «Οι εκδότες και η ιστορία τους», τη Δευτέρα 11 Φεβρουαρίου, στο βιβλιοπωλείο «Ιανός» στην Αθήνα.

«Δεν υπάρχουν εμπόδια» είναι το μότο των εκδόσεων Ψυχογιός, το οποίο μοιράζονται οι συνεργάτες και οι συγγραφείς του εκδοτικού οίκου που το 2012 τύπωσε 200 τίτλους και πούλησε δύο εκατομμύρια αντίτυπα βιβλίων. Επιμονή και καλή… μύτη φαίνεται πως είναι τα μυστικά της επιτυχίας του εκδότη του Χάρι Πότερ της Τζ. Κ. Ρόουλινγκ, των μπεστ σέλερ του Γιώργου Πολυράκη, της Λένας Μαντά, της Πασχαλίας Τραυλού, της Χρυσηίδας Δημουλίδου και της Καίτης Οικονόμου αλλά και του Ουμπέρτο Έκο, του Χαρούκι Μουρακάμι, του Πίτερ Κάρεϊ.

Τους σταθμούς στην εκδοτική διαδρομή του Θανάση Ψυχογιού παρουσίασε ο δημοσιογράφος Γιάννης Μπασκόζος, επιμελητής της σειράς «Οι εκδότες και η ιστορία τους». Έτος ίδρυσης 1972. Μια επιχείρηση εμπορίας βιβλίων, η Modern Books Club, που στήνει ο Θανάσης Ψυχογιός με την αδελφή του σε ένα μικρό γραφειάκι στην οδό Ακαδημίας. Τότε ήταν της μόδας τα «πακέτα». Πολύτομες σειρές ιστορίας και λογοτεχνίας, άπαντα λογοτεχνών, εγκυκλοπαίδειες.

Ο Θανάσης Ψυχογιός ήταν καλός στις ομαδικές πωλήσεις. Αγόραζε σειρές από τους Κουτσουμπό, Φυτράκη, Χρυσό Τύπο, Κουμουνδουρέα, Μέλισσα και τις πουλούσε σε γραφεία, σε αξιωματικούς στη Σχολή Πεζικού στη Χαλκίδα, όπου είχε διατελέσει γραμματέας, οπουδήποτε είχε πρόσβαση. «Πήγαινα στη Σχολή Αδελφών Νοσοκόμων του "Ευαγγελισμού" και πουλούσα την "Εγκυκλοπαίδεια της γυναίκας" στις 25 από τις 30 μαθητευόμενες νοσοκόμες. Βοηθούσε και η θεολογική ιδιότητά μου». Όταν ήρθε ο διορισμός του ως θεολόγου στη δημόσια εκπαίδευση ήταν πλέον αργά. Είχε ήδη μια δουλειά που του απέφερε αρκετά χρήματα. Καλού κακού όμως, είχε βγάλει και επαγγελματικό δίπλωμα οδήγησης, «για να μην πεινάσει η οικογένεια» σε περίπτωση που τα πράγματα δεν πήγαιναν καλά. Τα πράγματα πήγαν καλά.

«Είμαι αυτοδημιούργητος, αλλά δεν είμαι ο μόνος. Στον χώρο του επιχειρείν οι περισσότεροι της γενιάς μου ξεκίνησαν από το μηδέν. Οι περισσότεροι εκδότες ήταν πωλητές ή υπάλληλοι βιβλιοπωλείου που τους δόθηκε η ευκαιρία να αναπτυχθούν», υποστήριξε ο Θανάσης Ψυχογιός. Οι ευκαιρίες περνούν μπροστά μας διαρκώς, «σαν κινηματογραφική ταινία», είπε, απλώς «δεν έχουμε μάτια να τις δούμε». Πρέπει κανείς να είναι «ανήσυχος», σε εγρήγορση. Εκείνος πήγαινε από το 1975 στην Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης. Δεν είχε χρήματα για να αγοράσει ξένους συγγραφείς, παρακολουθούσε όμως πώς κινούνταν η διεθνής αγορά του βιβλίου.

Το βήμα από την εμπορία στην έκδοση βιβλίων έγινε τον Δεκέμβριο του 1978, παραμονές Χριστουγέννων, με τέσσερα παιδικά βιβλία: Η μικρή Ζοζεφίνα και Ούγκο και Ζοζεφίνα της Μαρίας Γκρίπε (Βραβείο Άντερσεν), Οι περιπέτειες τριών φίλων της Ντάγκμαρ Γκαλίν και Το παιδί και το αστέρι του Πιερ Πελό. Τον Φεβρουάριο του 1983 κυκλοφορεί το πρώτο βιβλίο ξένης λογοτεχνίας για ενηλίκους, τις Οχιές του Φρανσουά Μοριάκ. Ακολουθεί το Γκραντ Οτέλ της Βίκι Μπάουμ, το Μονσινιόρ Κιχότης του Γκράχαμ Γκρν και Η τελευταία χάρη του Μπέρναρντ Μάλαμουντ. Το Άρωμα του Πάτρικ Ζίσκιντ ήταν η πρώτη μεγάλη εμπορική επιτυχία στην ξένη λογοτεχνία. «Οι κριτικές στα ελληνικά έντυπα ήταν αρνητικές, αλλά εμείς δεν προλαβαίναμε να τυπώνουμε» είπε ο εκδότης. Ακολούθησε η επιτυχία του Θεού των μικρών πραγμάτων, της βραβευμένης με Booker Αρουντάτι Ρόι και βιβλία ορόσημα μιας γενιάς, όπως η Μόμο και το Ιστορία χωρίς τέλος του Μίχαελ Έντε.

Στην αρχή δεν εξέδιδε Έλληνες. «Ήμασταν μικρή εταιρεία και πιστεύαμε ότι δεν μπορούσαμε να τους διαχειριστούμε» αποκάλυψε ο Έλληνας εκδότης. Το πρώτο βιβλίο ενηλίκων στην ελληνική λογοτεχνία ήταν το Έτσι ήρθε η ανησυχία του Δημήτρη Μποσινάκη, το 1992. Η πρώτη μεγάλη επιτυχία στην ίδια κατηγορία ήταν το Χορεύοντας στη σιωπή του Γιώργου Πολυράκη το 1998. Το Αθηνά, ευτυχώς που δεν γεννήθηκα όμορφη (2000) του Κώστα Καρακάση και Το σπίτι δίπλα στο ποτάμι (2007) της Λένας Μαντά πούλησαν εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα συνεισφέροντας, μαζί με την επιτυχία του Χάρι Πότερ, στην αλματώδη ανάπτυξη του εκδοτικού οίκου.

Από τη δεύτερη γενιά, ο Χάρης Ψυχογιός μίλησε για τη δραστηριότητα του εκδοτικού οίκου στον τομέα των e-books, δίνοντας μια νηφάλια εικόνα της κατάστασης στην Ελλάδα. Η μικρότερη της οικογένειας, η Πένυ Ψυχογιού, έκανε λόγο για την εκδοτική εταιρεία Pena Kitar Yayilani που ίδρυσαν πρόσφατα οι εκδόσεις Ψυχογιός στην Τουρκία, η οποία προγραμματίζει την κυκλοφορία 20 τίτλων μέσα στο 2013. Η αρχή θα γίνει με βιβλία συγγραφέων από τη διεθνή αγορά και στη συνέχεια θα ακολουθήσουν ελληνικοί τίτλοι μεταφρασμένοι στα τουρκικά, σε μια προσπάθεια προώθησης της ελληνικής λογοτεχνίας προς τη γείτονα.

Δεδομένου ότι δεν έχουμε ακόμη μια συστηματική ιστορία των εκδοτικών οίκων στην Ελλάδα, και προβλέπεται πως θα αργήσει να γραφτεί, αυτή η σειρά εκδηλώσεων του «Ιανού» έχει τον χαρακτήρα ντοκουμέντου. Κάθε εκδήλωση μοιάζει με φωτογραφικό στιγμιότυπο που απαθανατίζει διαφορετικές όψεις του εκδοτικού χώρου και διακριτές προοπτικές. Αθροίζοντάς τες στο τέλος, θα έχουμε μια εύγλωττη εικόνα της κατάστασης και μια ερμηνεία για τη βαθιά κρίση που ταλαιπωρεί τον χώρο του βιβλίου τον τελευταίο καιρό, όχι μόνο την οικονομική αλλά και τη θεσμική. Από τους εκδότες που παρουσιάστηκαν μέχρι στιγμής στη σειρά «Οι εκδότες και η ιστορία τους», ο Ψυχογιός δεν έχει τη βαριά ιστορία του Ίκαρου, δεν είναι το λίκνο του σύγχρονου ελληνικού μυθιστορήματος όπως ο Καστανιώτης, δεν έχει το προφίλ της εστέτ διανόησης της Άγρας. Η ιστορία που αφηγείται είναι μια ιστορία επιτυχίας και προβάλλει την όψη του εκδοτικού ως επιχείρησης, μια όψη που υποτιμήθηκε -ίσως και περιφρονήθηκε- την εποχή που οι επιχορηγήσεις και τα δάνεια κινούσαν τα πράγματα και οι 10.000 τίτλοι συνολικής ετήσιας εκδοτικής παραγωγής έδιναν την εντύπωση ενός τομέα ανθηρού, ισχυρού και ζωηρά αναπτυσσόμενου.

«Προσπαθούμε να συνδυάσουμε την εμπορικότητα με την ποιότητα για να έχουμε παρόν και μέλλον», τόνισε ο Θανάσης Ψυχογιός, πράγμα που αποδεικνύεται βασικό στην εποχή της κρίσης. Όπως ανέφερε ο Νίκος Ψυχογιός, ο δευτερότοκος γιος, παρά την πτωτική τάση της αγοράς οι πανελλήνιες έρευνες αναγνωσιμότητας που διεξάγει ο εκδοτικός οίκος ετησίως μαρτυρούν ότι έχει αυξηθεί οριακά το αναγνωριστικό κοινό τα τελευταία χρόνια. Επομένως, η κρίση είναι η ευκαιρία των Ελλήνων εκδοτών να προσφέρουν βιβλία στο ελληνικό κοινό που θέλει να διαβάσει. «Η κρίση θα επιφέρει κάθαρση», σχολίασε απαντώντας σε ερώτηση ο Θανάσης Ψυχογιός, «αλλά ίσως είναι και καλό να φύγουν από τον χώρο εκδότες που λειτουργούσαν με τον αυτόματο πιλότο, με δάνεια ή κρατικοδίαιτοι, και οι οποίοι συναγωνίζονται επιχειρηματίες σοβαρούς και συνετούς».

Στην εκδήλωση παρευρέθηκαν μεταξύ άλλων συνεργάτες και συγγραφείς των εκδόσεων Ψυχογιός, ο Στέφανος Δάνδολος, ο Δημήτρης Στεφανάκης, η Πασχαλία Τραυλού, ο Μάκης Τσίτας, ο Φίλιππος Φιλίππου, οι εκδότες Σταύρος Πετσόπουλος και Γιάννης Σολδάτος, ο βιβλιοπώλης Γιώργος Παπασωτηρίου, ο εκδότης και ιδιοκτήτης του Ιανού Νίκος Καρατζάς και βεβαίως η Λένα Μαντά, η σταρ του εκδοτικού οίκου, η οποία μίλησε για τον εκδότη της με τα καλύτερα λόγια - ένα παράπονο είχε μόνο να καταθέσει, ότι «είναι φανατικός αντικαπνιστής».